ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΟΜΟΙΩΣΗ (π. Δημητρίου Μπόκου)

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας δεν έκλεισε. Συνεχίζεται και τη Β΄

Κυριακή των Νηστειών, με τη μνήμη του μεγάλου αγίου Γρηγορίου

του Παλαμά, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Ο άγιος Γρηγόριος έζησε

τον 14 ο αι. και υπήρξε ένας από τους σοφότερους Πατέρες της

Εκκλησίας μας. Όλη του η ζωή υπήρξε ένας μεγάλος αγώνας για την

ορθή διδασκαλία της Εκκλησίας και ιδιαίτερα για το μεγάλο κεφάλαιο

της θεολογίας μας που αφορά την ομοίωση του ανθρώπου με τον

Θεό και την τελική ένωση μαζί του (θέωση).

Ο άγιος Γρηγόριος καταπολέμησε την αιρετική διδασκαλία της

δυτικής χριστιανοσύνης, η οποία με το ορθολογιστικό-

σχολαστικιστικό πνεύμα της αποφαινόταν, ότι δεν μπορεί να υπάρξει

καμμιά πραγματική-οντολογική ένωση με τον Θεό, επειδή η ουσία του

είναι αμέθεκτη και απρόσιτη (απλησίαστη). Οι απόψεις αυτές

εκφράζονταν κυρίως από τον μοναχό Βαρλαάμ της Καλαβρίας (Κάτω

Ιταλίας), που υπό την επίδραση της λατινικής θεολογίας έλεγε, ότι ο

μόνος τρόπος να γνωρίσουμε τον Θεό είναι η λογική.

Στη θέση αυτή η ορθόδοξη θεολογία αντιπαραθέτει την

πνευματική εμπειρία, τη βιωματική γνώση που αποκτάται με την

κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη, την οποία ακολουθεί ο φωτισμός

του Αγίου Πνεύματος και στη συνέχεια η θεοπτία, η θέα δηλαδή του

Θεού. Η θεοπτική εμπειρία δεν είναι θέα και ένωση με την

απροσπέλαστη ουσία του Θεού, αλλά με τις θείες και άκτιστες (άυλες)

ενέργειες που εκπέμπονται με φυσικό τρόπο από τη θεία ουσία

(όπως οι ακτίνες από τον ήλιο). Στον Θεό δηλαδή ενυπάρχουν εκ

φύσεως δύο πράγματα: Η αμέθεκτη ουσία του και οι μεθεκτές

ενέργειες (αυτό που ονομάζουμε Θεία Χάρη και έρχεται σε επαφή

και άμεση μετοχή με τη δική μας φύση).

Η ένωση αυτή με απόλυτο τρόπο έγινε για πρώτη φορά στο

πρόσωπο του Χριστού. Με την ενσάρκωσή του ο Υιός και Λόγος του

Θεού φανέρωσε ακριβώς πώς είναι ο τέλειος άνθρωπος, που από το

«κατ’ εικόνα» φτάνει στο «καθ’ ομοίωσιν» Θεού. Στο πρόσωπο του

Χριστού αποτυπώνονται η αρχή και το τέλος της ανθρώπινης φύσης,

φαίνεται καθαρά ποιος είναι ο αυθεντικός άνθρωπος και ποιος είναι ο

προορισμός του. Ο Χριστός έδειξε ότι η ένωση του ανθρώπου με τον

Θεό είναι απολύτως εφικτή. Επειδή ο άνθρωπος κατασκευάστηκε με

πρότυπο τον Χριστό. Ο Χριστός με τις δύο φύσεις του, θεία και

ανθρώπινη, είναι το ακριβές αρχέτυπο του ανθρώπου.

Κατά τον άγιο Γρηγόριο, ο άνθρωπος δημιουργήθηκε απ’ αρχής

για τον Χριστό. Πλάστηκε «κατ’ εικόνα» Θεού, «ίνα δυνηθή ποτε

χωρήσαι το αρχέτυπον».

Έχει φυσική εκ της κατασκευής του τάση και σκοπό την ομοίωσή

του και ένωση με τον Χριστό.