ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Με το ρίσκο να αφήσω κάποιους αποσβολωμένους ισχυρίζομαι ότι μάλλον χρειαζόταν ένα γκέϊ κίνημα. Όταν ανήκεις σε μια κατηγορία ανθρώπων στην οποία κινδυνεύεις να λοιδορηθής ή να δαρθής ή να δολοφονηθής, έχεις ανάγκη από μία αυτο-οργάνωση η οποία θα σου προσφέρει ηθική και νομική προστασία, καθώς και αίσθημα κοινότητας. Να δεχθώ επιπλέον ότι, όταν αισθάνεσαι ταπεινωμένος, ίσως έχεις ανάγκη και από εκδηλώσεις στις οποίες θα διακηρύξεις πως είσαι περήφανος γι’ αυτό που είσαι.
Όταν ξεκίνησε το γκέϊ κίνημα στόχο είχε την ανάκτηση της αξιοπρέπειας των ομοφυλόφιλων, το να μη διώκονται και να μην περιθωριοποιούνται, και το να αποκτήσουν ίσα δικαιώματα. Έτσι τα αιτήματά τους για ορατότητα και σεβασμό, καθώς και να νομιμοποιηθούν γάμος και τεκνοθεσία, ανεξάρτητα αν συμφωνεί κάποιος μαζί τους, είναι συμβατά με την λογική του κινήματος και αποτελούν σταθερές διεκδικήσεις τους. Αργότερα προστέθηκε η συμμετοχή των διεμφυλικών, με τα ανάλογα αιτήματά τους. Αλλά τα Pride φαίνεται να είναι κάτι πολύ πέρα από αυτό.
Θυμάμαι τις δεκαετίες του 80 και του 90 στελέχη του γκέϊ κινήματος να βγαίνουν στην τηλεόραση για να πείσουν εμάς τους υπόλοιπους ότι δεν έπρεπε να φοβόμαστε ή να αποστρεφόμαστε τους ομοφυλόφιλους επειδή είναι κανονικοί άνθρωποι όπως όλοι. Τα Pride που διοργανώνονται τα τελευταία χρόνια βάλθηκαν να διαψεύσουν εκείνους και να αποδείξουν ακριβώς το αντίθετο!
*
Μια πρώτη εξέλιξη ήταν η σύμπραξη με το κουήρ. Για όσους δεν γνωρίζουν, η λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει το απροσδιόριστο φύλο, το ευμετάβλητο φύλο, εν γένει την ταυτότητα φύλου η οποία αρνείται να δεσμευτή σε ορισμό και καταγγέλλει την κοινωνική κατασκευή του φύλου (σύμφωνα με την Τζούντιθ Μπάτλερ που εισήγαγε την θεωρητική τεκμηρίωση).
Αν οι ομοφυλόφιλοι και οι διεμφυλικοί είναι κανονικοί άνθρωποι όπως όλοι μας (που είναι), γιατί συμπαρατάσσονται με το μεταμοντέρνο το οποίο αποτελεί συγκεκριμένο κοσμοθεωρητικό (και μειοψηφικό) ρεύμα;
Αλλά η είσοδος και των τράνς στο προσκήνιο δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη αποδοχή της ρευστότητας φύλου. Γιατί το γκέϊ κίνημα έπρεπε να συμπράξει με το κουήρ κίνημα, σε βαθμό μάλιστα που να θεωρούνται πλέον σχεδόν ταυτόσημα; Το να έχεις ομοφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό ή δυσφορία φύλου δεν σε καθιστά αναγκαστικά οπαδό της κουήρ νοοτροπίας. Πρόκειται για ανόμοια πράγματα. Τα πρώτα είναι ψυχοσωματική τάση. Το δεύτερο είναι ιδεολογία- μεταμοντέρνα.
Αν οι ομοφυλόφιλοι και οι διεμφυλικοί είναι κανονικοί άνθρωποι όπως όλοι μας (που είναι), γιατί συμπαρατάσσονται με το μεταμοντέρνο το οποίο αποτελεί συγκεκριμένο κοσμοθεωρητικό (και μειοψηφικό) ρεύμα; Με άλλα λόγια, γιατί η μετανεωτερικότητα να εκφράζει περισσότερο αυτούς; Ο ομοφυλόφιλος και ο τράνς πληθυσμός περιλαμβάνει συνανθρώπους μας κάθε είδους: μορφωμένους και ολιγογράμματους, συντηρητικούς και προοδευτικούς, αστούς και χωρικούς κ.ο.κ. Ο γκέϊ ή μπάϊ προσανατολισμός, καθώς και η δυσφορία φύλου, δεν σε προδιαθέτουν προς κάποια ιδεολογία.
Ακόμη, αν τα Pride διαδηλώνουν την περηφάνια να είσαι κουήρ, δεν είναι σαν να πετούν στα μούτρα όλων μας την περιφρόνησή τους, ή έστω την αποδοκιμασία τους, επειδή εμείς δεν αποδεχόμαστε το φύλο ως αποκλειστικά κοινωνική κατασκευή; Άρα δεν εκδηλώνουν μόνο περηφάνια γι’ αυτό που είναι, αλλά δημόσια διακήρυξη πως αυτό που νομίζουν είναι το σωστό.
Μια άλλη τροπή των Pride υπήρξε η πρόκληση. Βαθμιαία άρχισαν να εισάγονται αμφιέσεις και συμπεριφορές αλλόκοτες, προκλητικές, έως και χυδαίες. Εύλογα ανακύπτει η απορία: γιατί οι ομοφυλόφιλοι θέλησαν να συνδέσουν την ιδιότητά τους με αυτά τα γνωρίσματα; Τι συμφέρον έχουν να δημιουργούν στους ετεροφυλόφιλους τέτοιους συνειρμούς γελοιοποίησης; Και, δεν κατάλαβα, γιατί είναι περηφάνια να ντύνονται έτσι;
Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο να διατυμπανίζουν έτσι ότι καμία συμπεριφορά δεν είναι αλλόκοτη, προκλητική, χυδαία. Ότι όλες είναι ισότιμες εκδοχές και πρέπει να γίνονται αποδεκτές, και πως όσοι αποδέχονται κανονιστικότητες είναι καθυστερημένοι. Ότι δηλαδή κάθε χαρακτηρισμός είναι κοινωνική κατασκευή. «Είναι κι αυτό μια στάσις, νοιώθεται», που θα έλεγε και ο Καβάφης. Μόνο που αποτελεί συγκεκριμένη ιδεολογική επιλογή, που και αυτή φυσικά κρίνεται.
Δεν είναι ανέντιμο, όμως, για να μην πω εξοργιστικό, η ψυχοπαθολογία να μεταμφιέζεται σε διεκδίκηση; Δεν αντιλαμβάνονται στο κίνημα ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που ήδη δεν τους καταλάβαινε, τώρα τους συνδέει με το παράδοξο και το ακραίο, ή και με το παθολογικό;
Και να ήταν μόνο αυτό… Οι φωτογραφίες του τελευταίου αθηναϊκού Pride ανέδειξαν και περιπτώσεις συμπολιτών μας οι οποίοι αναμφισβήτητα φλερτάρουν με ψυχιατρική διάγνωση. Εύλογα και ο ομοφυλόφιλος πληθυσμός φιλοξενεί ένα ποσοστό ψυχιατρικά διαταραγμένων, όπως συμβαίνει και με τους ετεροφυλόφιλους˙ δεν είναι ανέντιμο, όμως, για να μην πω εξοργιστικό, η ψυχοπαθολογία να μεταμφιέζεται σε διεκδίκηση; Δεν αντιλαμβάνονται στο κίνημα ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που ήδη δεν τους καταλάβαινε, τώρα τους συνδέει με το παράδοξο και το ακραίο, ή και με το παθολογικό;
Και η προσβολή συμβόλων που για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού είναι ιερά;Πώς να χωνευτή αυτό; Ανήκει στο μανιφέστο του κινήματος; Άραγε η ομοφυλοφιλία ή το τρανς έχουν κάτι που τα κάνουν να συμβαδίζουν υποχρεωτικά με αντιθρησκευτική στάση; Προφανώς όχι. Τότε γιατί τους ανέχονται να εντάσσονται στην εκδήλωσή τους;
Μισό λεπτό, τι είναι αυτό; Και κάτι άλλο πήρε το μάτι μου. Σε μια φωτογραφία είδα πινακίδες με διεκδικήσεις δικαιωμάτων «για τους εργαζόμενους στο σέξ»! Αυτό που κολλάει; Κατά ποια λογική γίνεται μέρος μιας εκδήλωσης περηφάνιας; Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων (ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων) αισθάνεται βαθειά συμπόνια για όσους και όσες αναγκάστηκαν ή επέλεξαν να εργάζονται στην πορνεία, αλλά εξακολουθούν να θεωρούν αυτή την πράξη ανάξια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Έχει, άραγε, διαφορετική άποψη το κίνημα; Και αν ναι, γιατί; Η ιδιότητα του ομοφυλόφιλου ή του διεμφυλικού έχει κάτι που σε κάνει να θεωρείς την πορνεία ως ένα φυσιολογικό επάγγελμα; Που μπορεί, μάλιστα, να ενταχθή σε εκδήλωση περηφάνιας; Για όνομα!
*
Από όλα αυτά γίνεται φανερό ότι δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με μια γιορτή διεκδίκησης ισότητας και αξιοπρέπειας. Τη θέση μιας δημόσιας εκδήλωσης διαμαρτυρίας των ομοφυλόφιλων για την περιθωριοποίησή τους και περηφάνιας για την ταυτότητά τους, όπως ήταν στην αρχή, έχει πάρει ένα φεστιβάλ που προάγει κάθε σεξουαλική απόχρωση, ακόμη και την πολυερωτικότητα- ανεξάρτητα από και προγραμματικά ενάντια σε κάθε υποψία ότι μπορεί να υπάρχει κάτι που λέγεται κοινωνική ηθική. Έχουμε πλέον μπροστά μας ένα διονυσιακό event συγκεκριμένης ιδεολογικής κατεύθυνσης.
Η λογική των Pride δεν εκφράζει μεγάλη μερίδα των ομοφυλόφιλων και των τράνς. Μπορούμε να το διαβεβαιώσουμε όσοι εργαζόμαστε στην πρώτη γραμμή μαζί τους...
Αυτός που γράφει αυτές τις γραμμές έχει ξοδέψει μεγάλο προσωπικό κεφάλαιο, και μάλιστα με ψυχικό και κοινωνικό κόστος, προκειμένου να πείσει πολλούς συντηρητικούς «νοικοκυραίους» να ξεφοβηθούν τους ομοφυλόφιλους και τους διεμφυλικούς. Έχω γίνει αντιπαθητικός σε κάποιους επειδή προσπαθώ να τους παρουσιάσω ως κανονικούς ανθρώπους, οι οποίοι ανήκουν σε κάθε κοινωνική νοοτροπία και εμφανίζουν πλήρες φάσμα συμπεριφορών, όπως ακριβώς και οι ετεροφυλόφιλοι. Συνεπώς έχω λόγους να εξεγείρομαι απέναντι στην αυτοκαταστροφικότητα του κινήματος.
Αλλά έχω λόγους και να απορώ. Είναι πράγματι άξιο περιέργειας γιατί τα Pride αποφάσισαν να προκαλέσουν και να συνταχθούν με ό,τι πιο παθολογικό βρίσκει κανείς στον χώρο της σεξουαλικότητας και του φύλου. Έχω μια εξήγηση γι’ αυτό.
Οι διεθνείς εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν «μεθύσει» τα γκέϊ κινήματα. Στα κοινοβούλια και στα δικαστήρια κερδίζουν αλλεπάλληλες νίκες, οι πολιτικοί και οι καλλιτέχνες τους στηρίζουν, τα ίδια τα Pride γίνονται με πολιτική κάλυψη και εκπροσώπηση. Από περιθωριακοί και διωκόμενοι γίνονται ξαφνικά mainstream. Ίσως αυτά αρκούν για να ερμηνεύσουν την υπερβολική αυτοπεποίθηση και την αυθάδη πρόκληση.
Ούτε η ενόχληση ούτε η απορία θα με κάνουν να αλλάξω τακτική. Και ξέρετε γιατί; Επειδή- ευτυχώς- η λογική των Pride δεν εκφράζει μεγάλη μερίδα των ομοφυλόφιλων και των τράνς. Μπορούμε να το διαβεβαιώσουμε όσοι εργαζόμαστε στην πρώτη γραμμή μαζί τους. Τα Pride διακηρύσσουν συγκεκριμένες ιδεολογικές επιλογές και στρατηγικές των οργανωτών τους, δηλαδή των ηγεσιών των κινημάτων. Αντίθετα οι ομοφυλόφιλοι, ως άνθρωποι, είναι πράγματι όπως οι στρέϊτ: καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα χαρακτήρων και νοοτροπιών.
Οι ομοφυλόφιλοι και οι δυσφορούντες για το φύλο τους συνάνθρωποί μας θα συνεχίζουν τον δικό τους αγώνα. Χωρίς να αγκυλώνονται σε ιδεολογίες αλλά πασχίζοντας για εσωτερική ελευθερία...Χωρίς να τους εκπροσωπεί κανείς παρά μόνο εκείνοι που τους βλέπουν ως μοναδικά πρόσωπα...
Απορείτε πώς οι ηγεσίες απέχουν από τη βάση; Ελάτε δα, δεν είναι και η πρώτη φορά. Γνωστό το φαινόμενο, με ψυχολογικές και κοινωνιολογικές ερμηνείες. Κάθε σχήμα, όταν μορφοποιείται, υπόκειται στον κίνδυνο να αποκοπούν οι ηγεσίες του από εκείνους που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν, μετατρεπόμενο έτσι σε αυτοσκοπό. Το έχουμε δει άπειρες φορές, από την πολιτική μέχρι τη θρησκεία. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να το επισημάνω, επειδή το έχω καταγγείλει επανειλημμένα στον ίδιο τον χώρο μου, την Εκκλησία.
Τα Pride θα συνεχίζουν τον δρόμο τους μέχρι να εκφυλιστούν, ενώ την ίδια ώρα οι ομοφυλόφιλοι και οι δυσφορούντες για το φύλο τους συνάνθρωποί μας θα συνεχίζουν τον δικό τους αγώνα. Χωρίς να αγκυλώνονται σε ιδεολογίες αλλά πασχίζοντας για εσωτερική ελευθερία. Χωρίς να αυτογελοιοποιούνται αλλά διατηρώντας την πολύτιμη αξιοπρέπειά τους. Χωρίς να τους εκπροσωπεί κανείς παρά μόνο εκείνοι που τους βλέπουν ως μοναδικά πρόσωπα και όχι ως νούμερα (με όποια σημασία και αν έχει η λέξη).
«Αλλά η πραγματικότητα είναι κάτι το δευτερεύον, που διέκοψε για λίγο τα μεγάλα μας σχέδια...» (Τάσου Λειβαδίτη, Ταξίδι χωρίς τέλος, από τη συλλογή «Βιολέτες για μια εποχή»).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου